Dijagnostički postupci i priprema bolesnika s bolestima mokraćnog sustava za dijagnostičke postupke
Uvod
Kliknite na karticu i doznajte neke zanimljivosti.
Jeste li znali?
Laboratorijska medicina započela je prije 6 000 godina analizom ljudske mokraće.
Sanskrtski medicinski zapisi iz 100. god. pr.n.e. opisuju 20 različitih vrsta mokraće.
U hinduističkoj kulturi je zabilježeno da je mokraća nekih osoba slatkog okusa što je karakteristika bolesti koju danas poznajemo kao šećernu bolest.
Antički Sumerani znali su da su određene karakteristike mokraće vezane uz određene bolesti.
Hipokrat (4. st. pr.n.e) se spominje kao prvi "uroskopičar". On je mjehuriće na površini svježe mokraće povezao s bolešću bubrega (proteinurija) i primijetio je da se sediment mokraće mijenja u skladu s pogoršanjem groznice kod bolesne osobe.
Na prethodnoj slici se nalazi kartica za dijagnostiku iz mokraće iz 1506. godine.
Jeste li znali?
Kartica za dijagnostiku iz mokraće iz 1506. godine
Laboratorijska medicina započela je prije 6 000 godina analizom ljudske mokraće.
Sanskrtski medicinski zapisi iz 100. god. pr.n.e. opisuju 20 različitih vrsta mokraće.
U hinduističkoj kulturi je zabilježeno da je mokraća nekih osoba slatkog okusa.
Mokraća slatkog okusa karakteristika je bolesti koju danas poznajemo kao šećernu bolest.
Antički Sumerani znali su da su određene karakteristike urina vezane uz određene bolesti.
Hipokrat (4. st. pr.n.e) se spominje kao prvi "uroskopičar".
On je mjehuriće na površini svježe mokraće povezao s bolešću bubrega (proteinurija).
Primijetio je da se sediment mokraće mijenja u skladu s pogoršanjem groznice kod bolesne osobe.
Priprema bolesnika za dijagnostičke postupke
Medicinska sestra aktivno sudjeluje u pripremi bolesnika oboljelog od bolesti mokraćnog sustava za dijagnostičke postupke. Na samom početku pripreme važna je identifikacija bolesnika. Bolesniku je potrebno objasniti dijagnostički postupak, razloge zbog kojih je potreban taj postupak i na kraju bolesnik treba potpisati pristanak za navedeni postupak.
Medicinska sestra aktivno sudjeluje u pripremi bolesnika oboljelog od bolesti mokraćnog sustava za dijagnostičke postupke.
Na samom početku pripreme važna je identifikacija bolesnika.
Bolesniku je potrebno
- objasniti dijagnostički postupak
- razloge zbog kojih je potreban taj postupak.
Bolesnik treba potpisati pristanak za navedeni postupak.
Priprema bolesnika za laboratorijske pretrage
Biokemijske pretrage
Kemijski pregled mokraće
Medicinska sestra bolesniku treba objasniti postupak uzimanja mokraće za kemijski pregled, uključujući i uputu o toaleti spolovila i postupku uzimanja srednjeg mlaza mokraće.
Najbolje je uzeti prvi jutarnji urin za analizu, ali ako to nije moguće, dobro je da ne prođe manje od 4 sata od posljednjeg mokrenja.
Žene za vrijeme i neposredno nakon mjesečnice ne daju urin za kemijsku analizu.
Prvi jutarnji urin za analizu
Medicinska sestra bolesniku treba
- objasniti postupak uzimanja mokraće za kemijski pregled
- dati uputu o toaleti spolovila
- dati uputu o postupku uzimanja srednjeg mlaza mokraće.
Najbolje je uzeti prvi jutarnji urin za analizu.
Ako nije moguće uzeti prvi jutarnji urin, dobro je da ne prođe manje od 4 sata od posljednjeg mokrenja.
Žene za vrijeme i neposredno nakon mjesečnice ne daju urin za kemijsku analizu.
Kemijski pregled urina
Kliknite na jedinicu Postupak uzimanja urina za pretrage
i doznajte više o tome
Funkcionalne pretrage
Funkcionalne pretrage mokraće su nam važne kako bi dobili uvid u procjenu težine bolesti bubrega.
Funkcionalne pretrage mokraće su nam važne kako bi dobili uvid u procjenu težine bolesti bubrega.
Prije izvođenja funkcionalnih pretraga važno je
- naglasiti svrhu i važnost pravilnog izvođenja pretrage
- upoznati bolesnika s postupkom izvođenja pretrage
- bolesniku pokazati posudu za prikupljanje mokraće
- provjeriti je li bolesnik razumio upute.
Glomerularna filtracija (GF) naziva se još i klirens kreatinina.
- upoznati bolesnika s postupkom prikupljanja mokraće
- naglasiti svrhu i važnost pravilnog izvođenja pretrage
- pokazati bolesniku posudu za prikupljanje mokraće
- provjeriti je li bolesnik razumio upute
Test koncentracijske sposobnosti bubrega
- bolesnika upoznati sa postupkom izvođenja pretrage i naglasiti važnost pretrage
- bolesniku pokazati posudu za prikupljanje mokraće
- provjeriti je li bolesnik razumio upute
- u 14 sati podsjetiti bolesnika na prestanak uzimanja tekućine i o daljem konzumiranju samo suhe hrane do prestanka testa
Glomerularna filtracija (GF) ili klirens kreatinina
- upoznati bolesnika s postupkom prikupljanja mokraće
Test koncentracijske sposobnosti bubrega
- u 14 sati podsjetiti bolesnika na prestanak uzimanja tekućine
- podsjetiti bolesnika o konzumiranju samo suhe hrane do prestanka testa
Mikrobiološke pretrage mokraće
Kako bi nalaz mikrobiološke pretrage bio vjerodostojan, potrebno je dobro pripremiti i educirati bolesnika o načinu uzimanja uzorka.
Pravilno uzimanje uzorka mokraće za mikrobiološku analizu
Uzimanje uzorka mokraće putem kateterizacije mokraćnog mjehura
Kliknite na poveznicu i doznajte više o tome.
Priprema bolesnika za instrumentalne pretrage
Važna pretraga u dijagnostici bolesti mokraćnog sustava je magnetna rezonancija (MR bubrega).
Priprema bolenika:
- bolesnika trebamo informirati o načinu izvdbe pretrage, naglasiti važnost pretrage te važnost suradnje za vrijeme pretrage
- saznati od bolesnika postojanje eventualnog straha od zatvorenih prostora
- za pretragu je potreban informirani pristanak bolesnika
- od bolesnika je važno saznati informaciju o eventualnim usadcima (stent, srčani elektrostimulator) jer je to kontraindikacija za ovu pretragu.
Važna pretraga u dijagnostici bolesti mokraćnog sustava je magnetna rezonancija (MR bubrega).
Priprema bolesnika:
- bolesnika trebamo informirati o načinu izvdbe pretrage
- naglasiti važnost pretrage te važnost suradnje za vrijeme pretrage
- saznati imaju li bolesnici strah od zatvorenih prostora
- dobiti informirani pristanak bolesnika
- od bolesnika je važno saznati informaciju o usadcima (stent, srčani elektrostimulator).
Usadci su kontraindikacija za ovu pretragu.
Ultrazvučne pretrage
Nuklearnomedicinske i endoskopske pretrage
Dinamička scintigrafija bubrega je nuklearnomedicinska pretraga koja je ralativno bezopasna za bolesnika. Bolesnika je potrebno
- informirati o načinu izvedbe, naglasiti važnost pretrage
- neposredno prije pretrage bolesnik mora popiti najmanje 1 litru tekućine.
Cistoskopija je endoskopska pretraga mokraćnog mjehura. Ova pretraga nije ugodna za bolesnika. Prije pretrage potrebno je
- upoznati bolesnika s načinom izvođenja pretrage, naglasiti važnost pretrage i suradnje tijekom pretrage
- za pretragu je potreban informirani pristanak bolesnika
- potrebno je da bolesnik tri dana prije i nakon pretrage uzima uroantiseptik, prema odredbi liječnika.
Dinamička scintigrafija bubrega je nuklearnomedicinska pretraga koja je bezopasna za bolesnika.
Prije pretrage potrebno je
- informirati o načinu izvedbe, naglasiti važnost pretrage
- neposredno prije pretrage bolesnik mora popiti najmanje 1 litru tekućine
Cistoskopija je endoskopska pretraga mokraćnog mjehura.
Ova pretraga nije ugodna za bolesnika.
Prije pretrage potrebno je
- upoznati bolesnika s načinom izvođenja pretrage, naglasiti važnost pretrage i suradnje tijekom pretrage
- za pretragu je potreban informirani pristanak bolesnika
- potrebno je da bolesnik tri dana prije i nakon pretrage uzima uroantiseptik, prema odredbi liječnika.
Priprema bolesnika za ostale pretrage i zahvate
Kaptoprilski test važan je u dijagnostici arterijske hipertenzije.
Priprema bolesnika uključuje
- informiranje o načinu izvedbe uz naglasak na važnost pretrage
- za vrijeme izvođenja testa bolesniku omogućiti odgovarajući polusjedeći položaj.
Perkutana biopsija bubrega je invazivna pretraga bubrega.
Pogledajte u galeriji što uključuje pripremu bolesnika.
Kaptoprilski test važan je u dijagnostici arterijske hipertenzije.
Priprema bolesnika uključuje
- informiranje o načinu izvedbe pretrage uz naglasak na važnost pretrage
- za vrijeme izvođenja testa bolesniku treba omogućiti odgovarajući polusjedeći položaj.
Perkutana biopsija bubrega je invazivna pretraga bubrega.
Pogledajte u galeriji što uključuje pripremu bolesnika.
Nakon perkutane biopsije potrebno je upoznati bolesnika s mogućim komplikacijama.
Bolesnik nakon zahvata mora mirovati 24 sata.
Dijagnostički postupci kod bolesnika s bolestima mokraćnog sustava
Kod prijema bolesnika obavezno se uzimaju anamnestički podatci te se obavi fizikalni pregled bolesnika.
Međutim, za potvrdu dijagnoze potrebno je učiniti i sljedeće dijagnostičke metode.
Laboratorijske pretrage
Biokemijske pretrage
Pretrage krvi specifične za bolesnike oboljele od bolesti mokraćnog sustava jesu
- ureja i kreatinin – razgradni produkti proteina koji se izlučuju putem bubrega. Povišene vrijednosti ukazuju na oštećenje bubrega.
Ostale pretrage krvi kod bubrežnih bolesnika:
- kalij, natrij, kalcij
- glukoza u krvi
- elektroforeza bjelančevina
- acido-bazni status
- lipidi i kolesterol.
Pretrage krvi specifične za bolesnike oboljele od bolesti mokraćnog sustava jesu:
- ureja i kreatinin
(razgradni produkti proteina koji se izlučuju putem bubrega).
Povišene vrijednosti ureje i kreatinina ukazuju na oštećenje bubrega.
Ostale pretrage krvi kod bubrežnih bolesnika:
- kalij, natrij, kalcij
- glukoza u krvi
- elektroforeza bjelančevina
- acido-bazni status
- lipidi i kolesterol.
Bolesnici kod kojih je povišena koncentracija ureje i kreatinina pate od bubrežne insuficijencije.
Povišene vrijednosti kalija mogu uzrokovati zastoj srca, a također su prisutne kod bubrežne insuficijencije.
Pretrage mokraće: kemijski pregled, pregled sedimenta mokraće, biuret reakcija, funkcionalne pretrage mokraće, mikrobiološke pretrage mokraće.
Pretrage mokraće:
→ kemijski pregled
→ biuret reakcija
→ pregled sedimenta mokraće
→ funkcionalne pretrage mokraće
→ mikrobiološke pretrage mokraće
Kompletan pregled mokraće je rutinska pretraga te se analiziraju
- pH mokraće
- specifična gustoća
- nitriti
- prisutnost bjelančevina
- prisutnost krvi
- prisutnost glukoze
- prisutnost ketona
- prisutnost urobilinogena
- prisutnost bilirubina
- pregled sedimenta mokraće
Kompletan pregled mokraće je rutinska pretraga.
Analiziraju se
- pH mokraće
- specifična gustoća
- nitriti
- prisutnost bjelančevina
- prisutnost krvi
- prisutnost glukoze
- prisutnost ketona
- prisutnost urobilinogena
- prisutnost bilirubina
- pregled sedimenta mokraće.
Brzi, orijentacioni pregled mokraće može se učiniti reagens trakama (na slici iznad), koje mijenjaju boju u prisutnosti određenih tvari u mokraći i na taj način možemo detektirati proteinuriju, hematuriju i glikozuriju.
Brzi, orijentacioni pregled mokraće može se učiniti reagens trakama.
Reagens trake vidimo na slici iznad.
Reagens trake mijenjaju boju u prisutnosti određenih tvari u mokraći.
Uz pomoć reagens traka možemo detektirati
- proteinuriju, hematuriju i glikozuriju.
Sediment mokraće
Sediment mokraće dobije se centrifugiranjem uzorka mokraće kroz 10 minuta. Nakon toga se odlije tekući dio, a sediment se kapne na predmetno stakalce i gleda pod mikroskopom.
Sediment mokraće dobije se centrifugiranjem uzorka mokraće kroz 10 minuta.
Nakon toga se odlije tekući dio.
Sediment se kapne na predmetno stakalce.
Predmetno stakalce gleda se pod mikroskopom.
Biuret reakcija
Biuret reakcija je pretraga kojom se dokazuje prisutnost proteina u mokraći. Iz ukupne količine mokraće izlučene kroz 24 sata uzima se jedna epruveta mokraće te se u njoj dokazuje količina izlučenih proteina. Normalna vrijednost je do 150 mg.
Biuret reakcija je pretraga kojom se dokazuje prisutnost proteina u mokraći.
Iz ukupne količine mokraće izlučene kroz 24 sata uzima se jedna epruveta mokraće.
U toj se epruveti dokazuje količina izlučenih proteina.
Normalna vrijednost izlučenih proteina je do 150 mg.
Funkcionalne pretrage
Glomerularna filtracija (GF)
Određivanje glomerularne filtracije (GF) naziva se još i klirens kreatinina.
Dobivena vrijednost pokazuje koliko kreatinina pročisti bubreg iz plazme u mokraću u jedinici vremena.
Kliknite na karticu i doznajte više o postupku.
Postupak određivanja glomerularne filtracije
- osigurati odgovarajuću posudu u koju će bolesnik sakupiti 24 satnu mokraću i označiti je
- objasniti bolesniku način sakupljanja mokraće i provjeriti je li razumio upute
- bolesnik se pomokri ujutro u 7 sati u toalet, nakon toga svu mokraću koju izmokri kroz sljedeća 24 sata stavlja u označenu posudu
- posljednju mokraću će izmokriti u 7 sati ujutro sljedeći dan i nju će staviti u posudu
- nakon toga se izmjeri količina 24-satne mokraće
- odvoje se dvije epruvete mokraće od cjelokupne količine
- bolesniku se izvadi jedna epruveta venske krvi
- uz uzorak se šalje uputnica na kojoj treba navesti količinu diureze, težinu i visinu bolesnika
Postupak određivanja glomerularne filtracije
Osigurati odgovarajuću posudu u koju će bolesnik sakupiti 24-satnu mokraću.
Posudu za prikupljanje mokraće treba označiti.
Objasniti pacijentu način sakupljanja mokraće.
Provjeriti je li pacijent razumio upute.
Pacijent se pomokri ujutro u 7 sati u toalet.
Nakon toga svu mokraću koju pacijent izmokri kroz sljedeća 24 sata skuplja u označenu posudu.
Posljednju mokraću će izmokriti u 7 sati ujutro sljedeći dan.
Poslijednju će mokraću staviti u posudu.
Nakon skupljene i posljednje mokraće izmjeri se količina 24-satne mokraće.
Odvoje se dvije epruvete mokraće od cjelokupne količine.
Pacijentu se izvadi jedna epruveta venske krvi.
Uz uzorak se šalje uputnica.
Na uputnici treba navesti
- količinu diureze, težinu i visinu bolesnika.
Normalne vrijednosti klirensa kreatinina su 75 - 124 ml /min.
Snižene vrijednosti ukazuju na postojanje kronične bubrežne bolesti.
Test koncentracijske sposobnosti bubrega
Pogledajte kratki videozapis i doznajte više o postupku izvođenja testa koncentracijske sposobnosti bubrega.
Test koncentracijske sposobnosti bubrega daje nam uvid u stupanj oštećenja bubrega i u sposobnost reapsorpcije vode.
Mikrobiološke pretrage
Mikrobiološki pregled mokraće radi se kada se sumnja na upalu mokraćnih putova izazvanu bakterijama. Za točnost mikrobiološkog nalaza važno je pravilno uzimanje uzorka i dostava u laboratorij u roku od 2 sata. Uzorak se nasađuje i uzgaja na hranilištu.
Ako se mokraća uzima noću (hitni slučaj), tada se do jutra mora čuvati u hladnjaku.
Mikrobiološki pregled mokraće radi se kada se sumnja na upalu mokraćnih putova izazvanu bakterijama.
Za točnost mikrobiološkog nalaza važno je
- pravilno uzimanje uzorka
- dostava u laboratorij u roku od 2 sata.
Uzorak se nasađuje i uzgaja na hranilištu.
Ako se mokraća uzima noću (hitni slučaj), do jutra se mora čuvati u hladnjaku.
Nalaz:
- Kontaminacija – broj bakterija manji od 103 u 1 ml. zahtijeva ponavljanje pretrage.
- Značajna (signifikantna) bakteriurija – broj bakterija veći od 105 u 1 ml ukazuje na infekciju i zahtijeva liječenje prema antibiogramu.
Hemokultura (vađenje krvi za mikrobiološki pregled) vadi se kada bolesnik ima visoku temperaturu i kada se sumnja na urosepsu. Uzročnik se dokazuje nasađivanjem i rastom na hranilištu kao i kod urinokulture.
Bris ždrijela uzima se kod bolesnika kod kojeg se sumnja na infekciju streptokokom koja je povezana s pojavom akutnog glomerulonefritisa.
Nalaz:
Kontaminacija
Broj bakterija manji od 103 u 1 ml.
Zahtijeva ponavljanje pretrage.
Značajna (signifikantna) bakteriurija
Broj bakterija veći od 105 u 1 ml
Ovaj nalaz ukazuje na infekciju i zahtijeva liječenje.
Liječenje se određuje prema antibiogramu.
Hemokultura
(vađenje krvi za mikrobiološki pregled)
Vadi se kada bolesnik ima visoku temperaturu i kada se sumnja na urosepsu.
Uzročnik se dokazuje nasađivanjem i rastom na hranilištu kao i kod urinokulture.
Bris ždrijela
Uzima se kod bolesnika kod kojeg se sumnja na infekciju streptokokom koja je povezana s pojavom akutnog glomerulonefritisa.
Instrumentalne pretrage
Pogledajte videozapis o metodama instrumentalnih pretraga.
Metode instrumentalnih pretraga
Ostale pretrage i zahvati kod bolesnika s bolestima mokraćnog sustava
Perkutana biopsija bubrega
Perkutanom biopsijom bubrega uzima se uzorak za histološku i citološku analizu tkiva (patohistološka dijagnostika – PHD).
Prije izvođenja zahvata moramo znati radi li se o biopsiji nativnog ili transplantiranog bubrega. Razlika je u položaju bolesnika, duljini igle i ubodnom mjestu.
Potrebna popratna dokumentacija:
- krvna grupa i Rh faktor
- koagulogram
- povijest bolesti.
Potrebni pribor za perkutanu biopsiju bubrega
Izvođenje zahvata – asistencija medicinske sestre
Zahvat se izvodi u kabinetu za intervecije i ultrazvučnu dijagnostiku.
Zahvat perkutane biopsije bubrega izvodi liječnik, a medicinska sestra priprema pribor i asistira te se kasnije brine za dostavu materijala u laboratorij, raspremanje upotrijebljenog pribora i promatranje bolesnika nakon zahvata.
Zahvat se izvodi u kabinetu za intervecije i ultrazvučnu dijagnostiku.
Zahvat perkutane biopsije bubrega izvodi liječnik.
Medicinska sestra
- priprema pribor i asistira
- brine za dostavu materijala u laboratorij
- rasprema upotrijebljeni pribor
- promatra bolesnika nakon zahvata.
Završetak
Provedite istraživanje tako da provjerite na web-stranici bolnice ili doma zdravlja u vašem mjestu postoje li upute za pacijente vezane uz pripremu za laboratorijske pretrage.
Izdvojite one upute koje se odnose na uzimanje uzoraka urina za različite pretrage.
Ako tražene informacije ne nađete na stranicama bližih ustanova, potražite na stranicama najbližeg KBC -a.